پرسش:
مادر چندتن از ائمه (ع) کنیز بوده اند و آیا این امر خدشه ای به آنان وارد نمی سازد؟
پاسخ:
در مورد مادران ائمه اطهار تا امام صادق(به جز امام سجاد(علیه السلام) که اختلافی است) هیچکدام کنیز نبودند بلکه از امام صادق(علیه السلام) به بعد در بین مادران ائمه (علیهم السلام) کنیز می بینیم. مادران امام موسی کاظم، امام رضا، امام جواد، امام هادی، امام حسن عسکری و امام زمان (علیهم السلام) به ترتیب کنیزانی به نام های حمیده(1)، نجمه(2)، سبیکه(1) از نسل ماریه قبطیه(4)، سمانه مغربیه (5)حدیث (6) و نرجس خاتون بودند
همه این بانوان با ایمان بسیار و دارای سجایای اخلاقی و صفات پسندیده بودند. حمیده مادر امام کاظم(علیه السلام) معروف به حمیده مصفا بود امام صادق (علیه السلام) در مورد ایشان می فرمایند: «حمیده، پاکیزه از پلیدی‌ها و مانند شِمش طلاست. ملائکه، همواره از وی مراقبت می‌کردند تا کرامتی از سوی خداوند برای من و حجت بعد از من به دستم رسید.»(7)
نجمه خاتون مادر امام رضا(علیه السلام) نیز بانویی پرهیزکار بود، حمیده خاتون در مورد ایشان می فرماید: کنیزی با فضیلت‌تر از او ندیده‌ام و شکی نیست که به زودی خداوند متعال نسل وی را آشکار خواهد کرد(8)
مادر امام جواد(علیه السلام) سبیکه نیز از بانوان با ایمان بود،در حدیثی، پیامبر(صلی الله علیه واله) او را کنیزی پاک دهان دانسته که خداوند رَحِم او را برای به دنیا آوردن یک امام انتخاب کرده است (9)
مادر امام هادی(علیه السلام) سمانه مغربی بسیار روزه می گرفت(10) و امام هادی(علیه السلام) مادرش از عارف بر حقش و اهل بهشت دانسته اند(11)
منابع شیعی از مادر امام حسن عسکری(علیه السلام) نیز به بزرگی یاد کرده اند،(12) و او را بانویی عفیف، کریم، در نهایت صلاح و ورع و تقوا دانسته اند. (13)
در مورد مادر امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) نیز شیخ مفید می گوید: او كنیزی بود كه در خانه حكیمه، خواهر امام هادی(علیه السلام) ، بزرگ شد.بنا به گفته او چون امام سیمای او را دید پیش بینی كرد كه از وی فرزندی با عنایت خاص الهی به دنیا خواهد آمد(14)
لذا مادران ائمه اطهار چه کنیز و چه غیرکنیز همه از بانوان اخیار و ابرار و پرهیزکار بودند و با توجه آیه" ان اکرمکم عندالله اتقی کم"(15)کسی مُقرّب درگاه است که با تقواتر باشد و در تقرب به خدا فرقی بین کنیز و غیرکنیز نیست.
شاید بهترین جواب، پاسخ زید پسر امام سجاد(علیه السلام) به هشام بن عبدالملک باشد. هشام به زید بن علی گفت: اى زيد! شنيده ام كه تو آرزوى خلافت را دارى در حالي كه تو فرزند كنيز باشى ؛در خور خلافت نيستى. زيد گفت: هيچ كس سزاوارتر و نزد خداوند بلندپايه تر از پيامبر او نيست كه خداوند آن پيغمبر را مبعوث فرموده، اسماعيل فرزند كنيز و برادرش فرزند بانو بود كه خداوند اسماعيل را برگزيد و از نسل او خيرالبشر (محمد) را به وجود آورد.(16)
کلیدواژه: مادر ائمه علیهم السلام، کنیز، مقام
منابع:
- کلینی، محمد، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران،دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ ش.، ج ۱، ص ۴۷۷.
- صدوق، محمد بن علی، امالی، ترجمه کمره‌ای، تهران، کتابخانه اسلامییه، ۱۳۶۲ش، ص۲۴
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام، تصحیح جمعی از محققان، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج ۵۰، ص ۱
- شیخ کلینی، اصول کافی ترجمه مصطفوی، کتاب فروشی علیمه اسلامیه، تهران، 1369ش، ج2، 413
- حسون، محمد، مشکور، ام‌علی، أعلام النساء المؤمنات، اسوه، تهران، ۱۳۷۹ ش، ص۵۱۷
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، تحقیق مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، قم، ۱۳۷۲ ش، ج۲، ص۳۱۳؛
- شیخ کلینی، پیشین، ج2، ص387
- صدوق، محمد بن علی، امالی، ترجمه کمره‌ای، تهران، کتابخانه اسلامییه، ۱۳۶۲ش، ص۲۴
- علی بن جعفر علیه السلام، مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، موسسه ال البیت الاحیاء التراث، قم، 1409، ص322
- محلاتی، ذبیح‌الله، ریاحین الشریعه در ترجمه بانوان دانشمند شیعه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ج۳، ص۲۳
- طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، دارالذخایر، قم، ص۲۱۶
- مفید، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، كنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۹۰
- قمی، عباس، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل(ص)، تعریب هاشم میلانی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ج۲، ص۶۴۹؛
- مظفری (ورسی)، حیدر، مادران چهارده معصوم(ع)، قم، انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۲ش، ص۲۱۰.
- (حجرات/13)
- كامل تاريخ بزرگ اسلام و ايران، عز الدين على بن اثير (م 630)، ترجمه ابو القاسم حالت و عباس خليلى، تهران، مؤسسه مطبوعاتى علمى، 1371ش،ج14،ص:135
- http://www.askdin.com/showthread.php?t=47517&p=814807&viewfull=1#post814807