پرسش:
چرا می گویند نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانید با اینکه قرآن فرموده است «وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا»؛ و تو در نماز نه صدا را بسیار بلند و نه بسیار آهسته گردان بلکه حدّ وسط را اختیار کن؟(1)
پاسخ:
معنی حد وسط در آیه:
آیه به این معناست که نه فریاد بزن و نه آن قدر آهسته بخوان که به گوش خودت نرسد. امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه می فرمایند:«[منظور از «جهر» در اینجا] خیلی صدا را بلند کردن است و «تخافت» این است که صدای خودت را نشنوی.»(2) بهمین خاطر در در نماز ظهر و عصر یا در رکعت سوم و چهارم نماز مغرب و عشاء، که نباید با صدای بلند خواند شود، -صدای بلند یعنی به گونه ای که جوهره صدا مشخص باشد- ، واجب است صدا به گونه ای باشد که خود انسان بشنود -البته در محیط معمولی نه محیط پر سر و صدا-.
معنی جهر و اخفات نماز:
نماز با صدای بلند به این معناست که جوهره صدا مشخص باشد اما به حد فریاد زدن نرسد و نماز با اخفات و آهسته کردن صدا، به این معناست که به حدی بلند نباشد که جوهره صدا مشخص شود، اما خود فرد باید صدایش را بشنود. آیه شریفه، بازه ای را مشخص می فرماید که هر دو شکل قرائت را در بر می گیرد: آن جا که رسول الله (صلی الله علیه و آله)، بلند خوانده اند، به حد فریاد نمی رسیده و آن جا که آهسته خوانده اند، چنان نبوده که خود نشوند. ما هم تعبدا به سنت حضرت اقتدا می کنیم، اما علت اصلی این تقسیم و تمایز، مشخص نیست. هر چند حکمتهایی از آن در روایات، بیان شده است.
حکمت بلند و آهسته خواندن نماز: تعبد به سنت نبوی:
در باب کیفیت قرائت نماز، علت ظاهری، امر خدای سبحان به تبعیت از سنت رسول الله (صلی الله علیه و آله) است. تعبد به سنت نبوی و روایات مختلفی که چگونگی نماز خواندن پیامبر و جهر و اخفات آن را بیان کرده است، باعث آن شده که یکی بلند و دیگری آهسته خوانده شود.(3)
اشاره روایات به گوشه ای از حکمت های جهر و اخفات:
در برخ روایات به گوشه ای از حکمت جهر و اخفات اشاره شده است، اما از ظواهر بعضی از آنها مانند روایت فضل بن شاذان کاملا برمی آید که علت اصلی بیان نشده است.
در روایت محمد بن عمران از امام صادق (علیه السلام) روای از حکمت جهر و اخفات نماز می پرسد. امام (علیه السلام) برخی از حقایق معراج را بیان کرده و جهر و اخفات را بخاطر نشان دادن اهمیت بیشتر برخی نمازها -مانند نمازجمعه- در آسمانها، معرفی می فرمایند.(4)
روایت «فضل بن شاذان» از امام رضا (علیه السلام)، تنها به گوشه ای از حکمت قرائت جهوری (قرائت با صدای آشکار) در نماز جماعت صبح و مغرب و عشاء اشاره دارد تا مردم در تاریکی متوجه نماز جماعت بشوند. روایت به نماز فرادی نپرداخته است.(5)
پی نوشت:
1. سوره اسراء/ 110.
2. «عن الصادق (علیه السلام) فِي قَوْلِهِ: "وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِكَ وَ لا تُخافِتْ بِها" قَالَ: رَفْعُ الصَّوْتِ عَالِياً وَ تَخَافُتُهُ مَا لَمْ تَسْمَعْ نَفْسُكَ»، قمى، على بن ابراهيم، تفسير القمي، 2 جلد، دار الكتاب - ايران - قم، چاپ: 3، 1363 ه.ش، ج 2، ص 30.
3. «و هو الحجة بعد التأسّي بالنبي (صلّى اللّه عليه و آله) و الأئمة (عليهم السلام)، مضافا إلى المعتبرة المستفيضة». حائرى، سيد على بن محمد طباطبايى، رياض المسائل (ط - الحديثة)، ج3، ص: 162، 16 جلد، مؤسسه آل البيت (عليهم السلام)، قم - ايران، اول، 1418 ه ق. و نیز آیه الله حكيم، سيد محسن طباطبايى، مستمسك العروة الوثقى، ج 6، ص 198، 14 جلد، مؤسسة دار التفسير، قم - ايران، اول، 1416 ه ق.
4. شیخ حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ج ۶، ص ۸۳، ح ۷۴۰۷، 30 جلدی، مؤسسه آل البیت، قم، ۱۴۰۹ ه ق.
5. وسائل الشیعه، ج ۶، ص ۸۲، ح ۷۴۰۶.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=63248&p=993492&viewfull=1#post993492