سؤال:
چندی است در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی متنی تحت عنوان "فتواهای شگفت‌انگیز شرعی اواخر دوره قاجاریه تاکنون و دلايل ابطال آنان" منتشر می‌شود و مایه تمسخر علماء شیعه قرار می‌گیرد.
پاسخ:
ما در اثبات یک گزارش تاریخی ابتدا به سراغ سند گزارش می رویم سپس بررسی محتوایی می کنیم، مثلا در فلان گزارش نگاه می کنیم ببینم چه کسی آن را نقل کرده، می بینیم از سیف بن عمر نقل شده، این ناقل به علت کذّاب بودن گفته هایش مورد اعتماد نیست، لذا گاهی نیاز به خواندن محتوا نیست و در همان سند گزارش زمین می خورد مگر این که برای اثبات و یا رد موضوعی به اصل گزارش نیز بپردازیم.
در این جا گزارشی هر چند نه چندان دور (از زمان قاجار) آمده است، باید گزارش مستند باشد، مثلا فلان فتوا را فلان آیت الله در فلان کتابش فرموده، تا ما برویم اصل گزارش را ببینیم و علت آن را جویا شویم.
متاسفانه متن بالا از چنین خصوصیتی بی بهره است چرا که نمی تواند مدرکی بر این فتاوایی که در نهادهایی غربی ساخته شده ارائه دهد
از این مسئله صرف نظر می کنیم، بدون هیچ سندی این گزارشات و فتاوا را قبول می کنیم به سراغ محتوا می رویم، می بینیم محتوا بسیار آشفته است، حتی طلبه پایه یک و دو نیز اشکالات این فتاوای ادعایی را متوجه می شود یا چه رسد به یک مجتهد، یعنی جاعل این فتاوا حتی اطلاع سطحی از احکام نداشته یا داشته و ولی مخاطبینش را بسیار ساده و بی اطلاع فرض کرده است.
برای نمونه به بعضی از آنها اشاره می کنیم :
- استفاده از آب لوله کشی حرام و غیرشرعی است.
علت: چون کر نیست! البته بعد فهمیدند چون جاری است، پس حرام نیست.
مگر استفاده از آب غیر کر (مثل آب آفتابه) حرام است که، مجتهد فرضی این شبهه چون فکر می کرده آب لوله کشی کر نیست فتوا به حرام بودن استفاده از آن کرده است؟ هر طلبه پایه اولی می داند استفاده از آب قلیل حرام نیست، چطور مجتهدی چنین فتوای خنده داری داده است، گذشته از آن ،قبل از لوله کشی اکثر مردم از آب غیر کر استفاده می کردند ، کسی دریا یا رود را با خود بلانسبت به دستشویی نمی برد؟ از همان آب آفتابه استفاده می کرد، شاید مجتهد فرضی این شبهه در تمام شستشوها دریایی با خود حمل می کرده است.
ببنید چقدر طرف مقابل را نادان فرض کرده که برای تخریب چهره مراجع به چنین سخن بی ارزشی دست زده است.
در این جا نیز مجتهد فرضی این شبهه علت حرام بودن آب دوش را این می داند که نمی شود با آن غسل ارتماسی کرد، لازمه این حرف آن است که وی همیشه در جایی غسل کرده باشد که امکان انجام غسل ارتماسی بوده باشد، جالب تر آن که می گوید پس از آن که فتوا دهنده زورش به حکومت پهلوی نرسید به سراغ غسل ترتیبی رفتند، حال آن که غسل ترتیبی در منابع فقهی قبل از پهلوی ، حتی قبل از قاجار، حتی قبل از صوفیه حتی در کتاب های حدیثی اولیه که در قرن های اولیه اسلامی نوشته شده است موجود می باشد، چطور این آقا که هم مجتهد فرضی می سازد هم فتواهای مضحک به وی نسبت می دهند، ولی اطلاع ندارد که لااقل غسل ترتیبی سابقه 1000ساله دارد، مگر این که تصور می کند مخاطبش انسان های بی اطلاعی هستند که با کوچک ترین حرف، فریب می خورد و گرنه استناد به این سخنان چه معنایی می تواند داشته باشد.
بقیه موارد نیز چنین است و شاید مضحک تر، البته ممکن است گاهی به دلیل و شرایط زمان مجتهدی فتوایی دهد که مختص آن زمان باشد مثل جریان تحریم تنباکو ، این جا منظور حرام بودن تنباکو نیست بلکه در آن زمان با شرایطی این فتوا داده شده است.